آمازون و ماجرای جدیدی به نام کتاب و دانشجویان!

با شروع ترم پاییز در دانشگاه «تگزاس کریسشن» شهر «فورت ورث»، اولیویا مک‌فال، دانشجوی کارشناسی‌ارشد برای خرید کتاب‌‌هایش سراغ آمازون رفت؛ نه ‌‌فقط به این دلیل که قیمت بعضی از عناوین در آمازون پایین‌‌تر از جاهای دیگر بود، فقط چون کتاب‌‌ها سریع‌‌تر به دستش برسند! گاهی یکی دو هفته طول می‌‌کشد تا کتابفروشی دانشگاه کتاب‌‌های موردنیازش را بیاورد که قابل‌قبول نیست. مک‌فال، دانشجوی ۲۲ساله رشته بازاریابی مد گفت: «اساتید از همان روز اول کار را شروع می‌کنند و اگر کتاب نداشته باشیم عقب می‌‌مانیم. معمولا به این دلیل کتاب‌‌هایم را از آمازون می‌‌خرم که زودتر از کتابفروشی دانشگاه به دستم می‌‌رسد.» چند دهه است که قیمت پایین‌‌تر و تحویل سریع‌‌تر آمازون باعث افت شدید کسب‌وکار کتابفروشی‌‌های دانشگاهی شده است. دانشجویان این امکان را دارند از هر جا که می‌‌خواهند خرید کنند و تنها یک‌‌سوم از منابع درسی‌‌شان را از فروشگاه داخل دانشگاه تهیه می‌کنند. حالا کتابفروشی‌‌ها به مقابله برخاسته‌‌اند. آنها می‌‌گویند به طرحی دست ‌‌یافته‌‌اند که به شکلی تقریبا جادویی رقبای آنلاینی همچون آمازون را از میدان به در می‌کند. دانشگاه تگزاس کریسشن هم در میان دانشگاه‌‌هایی قرار دارد که درحال بررسی این مدل است. سازوکار این طرح موسوم به «اینکلوسیو اکس» این‌گونه است؛ هزینه کتاب‌‌های دانشجویان را به‌‌صورت خودکار به شهریه‌‌شان اضافه می‌کند و کتاب‌‌ها پیش از شروع کلاس‌‌ها به دست دانشجویان می‌‌رسند. کتابفروشی‌‌ها می‌‌گویند کتاب‌‌ها عموما بیش از ۳۰‌درصد تخفیف دارند و دانشجویان باید در پایان ترم منابع را پس دهند.

ماجرای خصوصی

شرکت خصوصی «فالت» مستقر در ایالت ایلینوی (با فروش سالانه ۱.۶میلیارد دلار) که حدود یک‌‌سوم از کتابفروشی‌‌های دانشگاهی را اداره می‌کند، می‌‌گوید تعداد دانشگاه‌‌های سود برده از این مدل از سال۲۰۱۹ به این ‌‌طرف سه‌برابر شده و به ۴۵۰واحد رسیده است. آموزش بارنز و نوبل واقع در نیوجرسی هم (با فروش سالانه ۱.۵میلیارد دلار) که یک‌‌سوم از کتابفروشی‌‌های دانشگاهی را اداره می‌کند، می‌‌گوید تعداد دانشکده‌‌های پیرو سیستم مورداشاره از چهار دانشکده در سال۲۰۱۹ به ۱۵۰دانشکده رسیده است. این روش هوشمندانه‌‌ای برای شکست دادن آمازون است. شرکت‌های فالت و آموزش بارنز و نوبل قادر به رقابت با آمازون نبودند اما مشتریانشان را از بازار آزاد جدا کردند و محصولاتشان را با چیزی گره زدند که آمازون نمی‌توانست بفروشد؛ یعنی شهریه دانشگاهی. کتابفروشی بدون اینکه اصلا لازم باشد در مقابل این غول آنلاین بایستد، مشتری را جذب می‌کند؛ البته درحال‌حاضر اداره سرپرستی بازرگانی دولت فدرال، علیه آمازون به‌دلیل اجرای شیوه‌‌های غیررقابتی اعلام جرم کرده است. آمازون گفته ممکن است برای دانشگاه‌‌هایی که به‌‌صورت عمده از آن کتاب بخرند تخفیف‌‌هایی را ارائه کند اما جنبه‌‌های مشخصی از کسب‌وکار کتاب‌‌های آموزشی‌‌اش به‌‌مرور منحل شده است. آمازون از ماه آوریل دیگر به دانشجویان کتاب درسی کرایه نمی‌‌دهد و از ۲۰۲۰ به این‌‌طرف، دیگر کتاب‌‌های درسی را مجددا از دانشجویان نمی‌‌خرد. طبق گفته انجمن ملی فروشگاه‌‌های دانشگاهی، سال گذشته تنها ۳۷‌درصد از دانشجویان از آمازون کتاب خریدند و در سال۲۰۱۹ این عدد ۴۶‌درصد بوده است. فروش کتاب‌‌های درسی دیگر آن کسب‌وکار سابق نیست. طبق گفته موسسه تحقیقاتی وردز ریت، یک دهه قبل دانشجویان سالانه ۴.۸میلیارد دلار برای کتاب‌‌های درسی هزینه می‌‌کردند. این رقم امروز به حدود ۳.۲میلیارد دلار رسیده است. در طول سال تحصیلی ۲۰۲۳-۲۰۲۲ هر دانشجو به‌‌طور میانگین ۲۸۵دلار برای منابع درسی هزینه کرده که پایین‌‌ترین رقم در ۱۶سال پیش است. انجمن ملی فروشگاه‌‌های دانشگاهی پیگیری هزینه‌‌کرد دانشجویان را کلید زد. امانوئل کولیدی، مدیرعامل شرکت فالت می‌‌گوید این اتفاق تا حدی نتیجه روی آوردن دانشجویان به کتاب‌‌های درسی دیجیتالی است و این مورد، ارزان‌‌تر است، چون سهم منابع درسی دیجیتال حالا ۵۵‌درصد شده است. از طرف دیگر، هرچه می‌‌گذرد کتاب‌‌های درسی بیشتری ازسوی سایت‌‌هایی همچون OpenStax به‌‌صورت آنلاین رایگان در اختیار دانشجویان قرار می‌‌گیرند. طبق گفته انجمن ملی فروشگاه‌‌های دانشگاهی، تقریبا سه‌‌چهارم دانشجویان می‌‌گویند در طول سال تحصیلی گذشته حداقل یکی از منابع درسی‌‌شان رایگان بوده است.

مزایای فراوان

کتابفروشان ادعا می‌کنند این طرح از نظر مالی به نفع دانشجویان است. فالت می‌‌گوید با این طرح دانشجویان به‌طور متوسط ۳۰‌درصد کمتر از حالتی که می‌‌خواستند کتاب نو بخرند، هزینه می‌کنند و آمادگی بهتری برای آغاز کلاس‌‌ها دارند؛ چون طرح «اینکلوسیو اکسس» قبل از شروع ترم، منابع آموزشی را در اختیارشان قرار می‌دهد. به‌‌عنوان نمونه در دانشگاه نیویورک هزینه کتاب‌‌ها به‌‌صورت خودکار در شهریه دانشجویان لحاظ می‌شود؛ مگر اینکه انصراف دهند. اغلب دانشجویان کتاب‌‌ها را به‌صورت دیجیتالی کرایه می‌کنند.

مثلا قیمت کتاب دوره زیست‌‌شناسی مقدماتی ۳۶.۷۵دلار است و به دانشجویان برای آن ترم اجازه دسترسی به نسخه دیجیتالی کتاب را می‌دهد. این رقم ۲۰‌درصد کمتر از حالتی است که دانشجویان به وب‌سایت ناشر کتاب بروند و مستقیما از خودشان کتاب را اجاره کنند و ۴۰‌درصد کمتر از قیمت آمازون است. طبق گزارشی از صندوق آموزش «پیرگ» آمریکا، اگر نگوییم محاسبه دقیق تخفیف‌‌ها غیرممکن است‌‌، در بهترین حالت بسیار سخت به نظر می‌رسد چون دانشگاه‌‌ها به‌‌روشنی توضیح نمی‌‌دهند تخفیف بر چه اساسی صورت می‌گیرد. نیکل الن، مدیر آموزش آزاد «اسپارک» می‌‌گوید پس‌‌انداز حاصل از این طرح برای دانشجویی که اگر این طرح در کار نبود کتاب دست‌‌دوم می‌‌خرید یا قرض می‌‌گرفت، معنای چندانی ندارد. از طرف دیگر با این طرح، آن یک‌‌چهارم از دانشجویانی که هر ترم تعمدا کتاب‌‌های خاصی را نمی‌‌خرند هم متحمل هزینه می‌‌شوند.

حالا با ملحق شدن دانشگاه‌‌های بیشتری به این طرح، آلن این پرسش را مطرح می‌کند که این تخفیف‌‌ها ناپدید نخواهند شد؟ چون ناشران تاریخ دور و درازی در افزایش قیمت‌ها دارند. آلن گفت: «حوزه کتاب‌‌های درسی همین حالا هم یک بازار تسخیری است چون به دانشجویان تکلیف می‌شود چه کتابی بخرند. طرح اینکلوسیو اکسس فقط این بازار را بسته‌‌تر می‌کند، چون حالا با این طرح نه‌‌تنها به آنها تکلیف می‌کنند چه بخرند، بلکه وامی‌دارند چگونه و از کجا آن را تهیه کنند!» البته حتی بدون وجود این طرح هم حق انتخاب دانشجویان برای خرید کتاب می‌تواند محدود شود. هر روزه تعداد بیشتری از استادان کتاب‌‌هایی با کد دسترسی یک‌‌بارمصرف را برای دانشجویان مشخص می‌کنند که با هزینه بیشتری عرضه می‌شود و دانشجویان برای دسترسی به امتحانات، ‌‌تکالیف و سایر منابع آنلاین از آنها استفاده می‌کنند. این کتاب‌‌ها اغلب به‌‌صورت اختصاصی توسط کتابفروشی دانشگاه به فروش می‌‌رسند و قابل‌‌فروش مجدد نیستند. رایان پترسن، مدیرعامل فالت، پیش‌بینی می‌کند نسخه تازه‌‌تری از این مدل به نام «اکیوتبل اکسس» طی 5سال آینده ازسوی بیشتر موسسات آموزشی اتخاذ می‌شود و در آن دانشجویان فارغ از دوره‌‌های‌شان، قیمت ثابتی را برای منابع درسی‌‌شان پرداخت می‌کنند. پترسن گفته است که ما با هر دانشگاهی می‌توانیم در این خصوص گفت‌‌وگو می‌‌کنیم؛ حتی آنهایی که دیگر حالشان از شنیدن درباره این مدل به هم می‌‌خورد!